Αντρέ Σίφριν: Εφυγε ένας εκδότης-τζέντλεμαν

Ο Αντρέ Σίφριν ήταν ο δημιουργός του οίκου «New Press»

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ / enet.gr

Ο εκδότης Αντρέ Σίφριν, εμβληματική φυσιογνωμία και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, άφησε την τελευταία του πνοή χθες στο Παρίσι, σε ηλικία 78 ετών.
 

Μέχρι να νικηθεί από τον καρκίνο, ο δημιουργός του νεοϋορκέζικου οίκου «New Press» και συγγραφέας των «Οι λέξεις και το χρήμα» και «Εκδόσεις χωρίς εκδότες» (εκδ. «Αιώρα»), υπήρξε ένας ακαταπόνητος υπερασπιστής του πλουραλισμού και της ελευθερίας της σκέψης, υπόδειγμα αντίστασης απέναντι στις αγοραίες στρατηγικές των μεγάλων ομίλων και φωτεινό παράδειγμα για όσους αναζητούν βιώσιμες, μη κερδοσκοπικές λύσεις στον ευρύτερο τομέα του πολιτισμού.


Από καλή γενιά -ο ρωσοεβραϊκής καταγωγής πατέρας του, Ζακ Σίφριν, υπήρξε στα χρόνια του μεσοπολέμου ο εμπνευστής της περίφημης σειράς La biblioteque de la Pleide του Γκαλιμάρ- ο Αντρέ Σίφριν ανδρώθηκε στις ΗΠΑ όπου κατέφυγαν οι δικοί του όταν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και πολιτικοποιήθηκε έντονα όταν το κυνήγι των μαγισσών βρισκόταν στο ζενίθ.

Για τρεις δεκαετίες

Ακολουθώντας το πατρικό μονοπάτι, δραστηριοποιήθηκε κι ο ίδιος στον εκδοτικό χώρο. Επί τρείς δεκαετίες υπήρξε στέλεχος του Pantheon Books, μέσω του οποίου σύστησε στο αμερικανικό κοινό το έργο συγγραφέων όπως οι Γιουνγκ, Φουκό, Τσόμσκι, Μποβουάρ, Σαρτρ, Γκίντερ Γκρας, Ντιράς και Κορτάσαρ, φέρνοντας παράλληλα στο φως πολλές ιστορικές και πολιτικές μελέτες που είχαν θαφτεί εξαιτίας του μακαρθισμού.

Οι αλλεπάλληλες, ωστόσο, αλλαγές του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και η διαρκής υπονόμευση των εκδοτικών του επιλογών, οδήγησαν τον Σίφριν ν' αποχωρήσει από τον Pantheon και να συστήσει, με την οικονομική υποστήριξη μιας ντουζίνας αμερικανικών πανεπιστημίων, τις μη κερδοσκοπικές εκδόσεις «New Press», όπου σήμερα συναντάμε πάνω από χίλιους τίτλους - από Χάνα Αρεντ, Χάουαρντ Ζιν και Ερίκ Χόμπσμπαουμ μέχρι το «Ζ» του Βασιλικού και τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Σουηδού ακτιβιστή Χένινγκ Μάνκελ. «Αν για την ίδρυση του "New Press" χρειάστηκαν χορηγίες ύψους ενός εκατομμυρίου δολαρίων, το ίδιο ακριβώς ποσό αποφέρουν πλέον οι πωλήσεις του Μάνκελ μέσα από το Διαδίκτυο», μας έλεγε πασίχαρος ο Σίφριν τον Μάιο του 2012, καλεσμένος στην Αθήνα από τον Ελληνα εκδότη του. Οπως όμως διευκρίνιζε, «το 80% των τίτλων μας δεν θα κρίνονταν επαρκώς κερδοφόροι για να κυκλοφορήσουν από έναν τυπικό, εμπορικό οίκο».

Αυτόπτης μάρτυρας των αλλαγών που συντελέστηκαν υπό τη βασιλεία των Θάτσερ και Ρίγκαν, όταν οι αγγλοσαξονικοί εκδοτικοί οίκοι άρχισαν να εξαγοράζονται από διεθνείς ομίλους της βιομηχανίας του θεάματος, ο Σίφριν φρόντισε να προειδοποιήσει τους Ευρωπαίους συναδέλφους του για τους κινδύνους που εγκυμονεί η εφαρμογή των κανόνων του άκρατου καπιταλισμού στην πνευματική ζωή. Στο δοκίμιό του «Εκδόσεις χωρίς εκδότες» που πρωτοκυκλοφόρησε εδώ το '99 από τις εκδόσεις «Πόλις», αποτυπωνόταν ανάγλυφα το πέρασμα από τον εκδότη - τζέντλεμαν στον εκδότη - επιχειρηματία, από τα μικρά βιβλιοπωλεία στις μεγάλες αλυσίδες, από τις συμφωνίες κυρίων μεταξύ εκδοτών και συγγραφέων στις ηχηρές μετεγγραφές και τις αστρονομικές προκαταβολές...

Ο χαμένος της υπόθεσης, βέβαια, υποστήριζε ο Σίφριν, δεν είναι άλλος από το αναγνωστικό κοινό που αντί για βιβλία γενικής παιδείας ή ποιοτικής λογοτεχνίας βρίσκει πια σε αφθονία έργα του συρμού. «Δεν γίνεται να εκδίδεις καλά βιβλία απαιτώντας κέρδη της τάξης του 20% και του 30%» επέμενε ώς το τέλος, επικαλούμενος το παράδειγμα του «Γκαλιμάρ» που μέχρι να εξαγοραστεί κι αυτός, αρκούνταν σε κέρδη του 1%.

Βρίσκονται λύσεις

Σύμφωνα με τον ίδιο, «καλό βιβλιοπωλείο δεν είναι αυτό στο οποίο βρίσκεις ό,τι θέλεις αλλά αυτό στο οποίο ανακαλύπτεις ό,τι δεν ήξερες πως θες!», ενώ με κάθε ευκαιρία τόνιζε πως όσο κι αν η τεχνολογία ευνοεί τις αυτοεκδόσεις, το φίλτρο του εκδότη είναι απαραίτητο.

Κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Σίφριν αναγνώριζε πως το εγχώριο εκδοτικό τοπίο βρίσκεται ακόμα σε στάδιο βιοτεχνίας και πως, όσο κι αν μεγάλωσε επί φούσκας, κατάφερε να γλιτώσει από τα δεινά της υπερσυγκέντρωσης. «Ακόμα και στις χειρότερες οικονομικές συνθήκες», έλεγε, «πάντα βρίσκονται λύσεις αν υπάρχει δημόσιος διάλογος και πολιτική βούληση». Αλίμονο, στη χώρα μας δεν υπάρχει ούτε το ένα ούτε το άλλο.

Το μόνο που συζητιέται αυτές τις μέρες είναι το ενδεχόμενο κατάργησης της ενιαίας τιμής. Ενός μέτρου που προστατεύει -ώς ένα βαθμό τουλάχιστον- την πολυμορφία της βιβλιαγοράς και του οποίου ο Σίφριν ήταν φανατικός υπέρμαχος.