«Ξανθιά πατημένη», «Ο φόβος θα σε βρει και θα 'σαι μόνος», «Πλανήτης Πρέσπα», «Ο μωβ μαέστρος» και τώρα αυτό...«Απόψε δεν έχουμε φίλους». Η Σοφία Νικολαϊδου επέστρεψε με ένα βιβλίο που συζήτηθηκε και διαβάστηκε πολύ και μιλά για την αυτολογοκρισία, τη διαπλοκή ιστορίας και μυθοπλασίας και τις φράσεις που εκσφενδονίζονται σα μολότοφ από τα χείλη των ανθρώπων.
Το «Απόψε δεν έχουμε φίλους» συζητήθηκε πολύ...Περιμένατε αυτήν την ανταπόκριση από το αναγνωστικό κοινό; Είναι το θέμα του βιβλίου που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των αναγνωστών;
Τι να σας πω, δεν έχω έτοιμη απάντηση. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ενδιαφέρει το αναγνωστικό κοινό. Και ευτυχώς! Αλλιώς θα ζούσαμε σε έναν κόσμο χωρίς απρόοπτα. Πάντως, το ότι το βιβλίο διαβάστηκε και συζητήθηκε ήταν ένα δώρο που το χάρηκα και εξακολουθώ να το χαίρομαι.
Φοβηθήκατε όταν αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το θέμα των δωσιλόγων;
Το θέμα των δωσιλόγων είναι ένα δύσκολο θέμα. Οι άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα ζουν ακόμα, οι μνήμες είναι οδυνηρές και πανίσχυρες. Ομως αν δεν βάλεις τα χέρια σου στη φωτιά, πώς θα κάνεις τέχνη; Το θέμα της αυτολογοκρισίας αποτελεί, επίσης, μέγα πρόβλημα στη λογοτεχνία. Ο συγγραφέας βασανίζεται, κάποιες φορές, από έναν «κόφτη» λέξεων που βρίσκεται στο μυαλό του. Οφείλει να τον τσακίσει. Δεν κάνουμε λογοτεχνία για τη μαμά μας ούτε για τον παπά της ενορίας μας.
Διαβάζοντας το βιβλίο, αισθάνθηκα πως ο καθηγητής Αστερίου και ο διδακτορικός φοιτητής του μου ήταν πολύ οικείες μορφές. Αντλήσατε στοιχεία από την πραγματικότητα;
Η πραγματικότητα αποτελεί συγγραφικό καύσιμο. Oμως η λογοτεχνία δεν είναι πατιτούρα της πραγματικότητας. Η υπολογισμένη μείξη μυθοπλασίας και παρατήρησης χαρίζει στην πεζογραφία τη δυναμική της. Κατά την εκπόνηση της διατριβής μου δεν πέρασα τις περιπέτειες που βασάνισαν τον ήρωα του βιβλίου, το αντίθετο. Αν έγραφα για έναν ήρωα που περνάει μια βαριά αρρώστια, δε θα ήταν απαραίτητο να έχω αρρωστήσει η ίδια. Ο συγγραφέας δε χρειάζεται να έχει ταραχώδη ζωή, όμως δε γίνεται να μην έχει λεπίδι στο βλέμμα.
Πόσο δύσκολη ήταν η διαπλοκή ιστορίας και μυθοπλασίας; Ποιοί κίνδυνοι ελλοχεύουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα;
Η συνάντηση ιστορίας και μυθοπλασίας απασχόλησε ανά τους αιώνες συγγραφείς, κριτικούς, μελετητές, ιστορικούς. Πιστεύω πως ο Αριστοτέλης έδωσε την πιο ξάστερη απάντηση στο 9ο κεφάλαιο της «Ποιητικής» του: η ιστορία, λέει ο Αριστοτέλης, αποτυπώνει τα γεγονότα όπως έγιναν. Αντιθέτως, η λογοτεχνία αποτυπώνει τα συμβάντα «κατά το εικός και το αναγκαίον», δηλαδή όπως θα μπορούσαν να έχουν γίνει. Ο σοφός χαρίζει στη λογοτεχνία υψηλότερο βαθμό γενίκευσης και στοχαστικότερο έρμα. Της αποδίδει όχι την απλή καταγραφή, αλλά το ερμηνευτικό σχήμα. Βέβαια, κατά τη διαπλοκή ιστορίας και μυθοπλασίας ελλοχεύουν κίνδυνοι, όπως παντού: η υπεραπλούστευση και ο διδακτισμός είναι μερικοί από αυτούς.
Ένα μέρος της δράσης λαμβάνει χώρα στα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008. Υποθέτω πως δεν επιλέξατε τυχαία τη συγκεκριμένη συγκυρία. Συνδέεται κατά τη γνώμη σας με κάποιον τρόπο με τα ιστορικά γεγονότα που διατρέχουν το βιβλίο;
Οι τρεις εποχές που επιλέγω να πραγματευτώ στο βιβλίο (1940-1944, 1981-1989 και 2008) ορίζουν τα αφηγηματικά νήματα του μυθιστορήματος. Στο «Απόψε δεν έχουμε φίλους» τρεις γενιές Ελλήνων προσπαθούν να ζήσουν τη ζωή τους, την ώρα που η ιστορία δείχνει τα δόντια της. Θερμά ιστορικά γεγονότα καθορίζουν τις επιλογές τους. Θεωρώ πως μέσα από τη μυθοπλασία διαφαίνεται η παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας - και το πώς αυτή μετασχηματίζεται από γενιά σε γενιά. Θα σας θυμίσω ένα σύνθημα που βρέθηκε γραμμένο σε τοίχο των Εξαρχείων τις μέρες των «Δεκεμβριανών» του 2008. Εγραφε: «Βάρκιζα τέλος». Σημασία δεν έχει, λοιπόν, τι πιστεύω εγώ. Σημασία έχει πώς βιώνουν αυτές οι τρεις γενιές Ελλήνων τα γεγονότα.
Οι τίτλοι των περισσοτέρων βιβλίων σας -αν όχι όλων- θυμίζουν μότο, σύνθημα ή κάτι σαν σλόγκαν... Πώς προκύπτουν λοιπόν αυτοί οι τίτλοι;
Με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά, όλοι, πάντως, έχουν πίσω τους μια ιστορία. Τον συγκεκριμένο τίτλο μου τον χάρισε ο Γιώργος Κορδομενίδης. Ανήκει σε μια ιστορία – άσχετη με το βιβλίο- που μου αφηγήθηκε το 1998. Η φράση επέμενε στο μυαλό μου. Οταν έγραφα το μυθιστόρημα, τη χρησιμοποίησα. Την εκτοξεύει ως σύνθημα ένας από τους ταμπουρωμένους στη Φιλοσοφική Σχολή το Δεκέμβριο του 2008. Ομως είναι μια φράση που διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο.
Αρκετοί συνάδελφοί σας λένε πως γράφουν επειδή δε μπορούν να κάνουν αλλιώς. Εσείς κ. Νικολαϊδου; Γιατί γράφετε;
Γιατί αυτός είναι ο τρόπος μου να ζω τη ζωή μου.
Το τελευταίο βιβλίο της Σοφίας Νικολαϊδου «Απόψε δεν έχουμε φίλους» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. AGGELIOFOROS.GR
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Γράψτε ελεύθερα την άποψή σας!